Постмодернизм

Постмодернизм (лат. рost – кейін, фр, moderne – жаңа, қазіргі) - өнер, философия, психология, тарих, теология саласында және қазіргі мәдениеттің басқа сфераларындағы әр текті концепциялардың жиынтығы. Бұл термин XX ғ. басында Еуропада мәдени өзгерістерді (алдымен архитектура, әдебиет, өнер саласында) білдіретін ұғым ретінде пайда болып, кейін философияға, т.б. көшті. Француз философы Ж, Лиотардың 1980 – ж.ж. жұмыстарында («Постмодернизм тағдыры») ұғым ретінде қалыптасты.

Постмодернизмнің көзқарасы тұрғысынан субъект пен объект, абсолюттік пен салыстырмалы ақиқат, шындықты (әлемді, өмірді) суреттеуде, түсіндіруде және өзгертуде ғылымның рөліне сенуге сияқты классикалық ұғымдарға негізделген «модернистік» ұстанымдар уақыт сынағынан өте алмады, себебі ғылым мен философия табиғат пен қоғамға шамалары «жетпеді», «тістері батпады», олардың заңдарын аша алмады, анықтай алмады.

Постмодернизм бірыңғай және бір тұтас ағым немесе бағыт болмаса да, оның мынандай жалпы белгілері бар:

реалдылықты тұтастай суреттеу мүмкіндігінен принципиалды бас тарту;

философиялық ойлаудың (философствование) классикалық стандарттарын сынау, сынға алу;

әмбебап мағыналық өріс пен жалпы бірыңғай тілдің жоқтығынан (из- за отсутствия универсального смыслового поля и общего единого языка) әртүрлі философиялық концепциялардың арасында өзара түсіністіктің мүмкін еместігін негіздеу;

философияның категориялық аппаратын практика жүзінде (іс жүзінде) толық, дәйекті және саналы күйрету.

Бұл бағыттың негізгі өкілдері: Ж. Бодрийар, Ж, Делез, Ф. Гваттари, Ж. Деррида, Ж. Лиотар, М. Фуко,т.б.

Постмодернизм философиясында «деконструкция принципі» (Ж. Деррида), «адам - әлеуметтік конструкция» (М. Фуко), «гипершындық» «гипермәтін»(Ж. Бодрийар), «контекстуализм»(Р. Рорти), «симуляклар» және т.б.ұғымдар дүниеге келді. Кейбір жайларда ескі ұғымдар да өзгеріске түсті. Мысалы, постмодернизмді жақтаушы суретшілер «өнер» дегеннің орнына өз қызметін «рухани тәжірибе», «мәдени акция» және т.с.с. деп шын көңілімен атайды.